AIDA-DOB

AİDA-DOB- 180 dakika
Dört perdelik operadır.
Metin: Antonio Ghizlanzoni.
Bestecisi: Giuseppe Verdi
İlk oynanış: 1871 Kahire.
Türkiye’de ilk oynanış: 1958 Ankara.

Başlıca kişiler:
Radames (Tenor), Amneris (Mezzosoprano), Aida (Soprano), Mısır Firavunu (Bas), Amonasro (Bariton).

“Aida”, 19. yüzyılın en önemli opera bestecisi sayılan Giuseppe Verdi tarafından bestelenmiş 4 perdelik bir operadır. İtalyanca librettoyu (opera, operet, oratoryo, bale, müzikal gibi müziksel sahne eserlerinin yazılı metinlerine verilen ad), yine aynı dönemde yaşamış Fransız eski Mısır uzmanı Augusto Mariette tarafından yazılmış bir senaryodan uyarlayarak, Verdi için, İtalyan şair ve yazar Antonio Ghislanzoni yazmıştır.

En azından yılda bir kez opera izlemeyi önemsiyorum. DOB Ankara' nın muhteşem orkestrası ile kulaklarımızın pası silinsin, ruhumuz dinlensin, sanat ile terapi olalım istiyorum. Görsel, duyusal ve zihinsel doyumun en optimum karışımı, sahne sanatlarının zirve yaptığı iyi bir operadır diye düşünüyorum. 

Ankara Opera Sahnesi, Büyük Tiyatro (1933 ile 1948 arası Sergi Sarayı veya Sergi Evi), Ankara'da 1933' te sergi sarayı olarak inşa edilen binanın, 1948'de opera binası haline dönüştürülmesi ile ortaya çıkan ve içinde bulunduğu semte adını veren yapıdır. Tarih Kültür Bakanlığı binasının karşısındaki yapı, günümüzde Ankara'daki tek opera salonudur.

Aida Operası, yüz seksen dakika ve dört perdelik süresi ile, verilen aralar ile 23:15 de bittiğini söyleyebilirim, izlenmesi çok da kolay olmayan bir eser. Dans ve bale figürlerinin daha önce izlemiş olduğum diğer gösterilerden daha az yer bulmasının da bunda etkisi olduğunu düşünüyorum.

Eser İtalyanca olarak sahneleniyor ancak sahnenin üst kısmında metin çevirisi Türkçe olarak yayınlanıyordu. Bu da olayları takip edebilmek adına izleyiciye büyük kolaylık sağlıyordu. Orkestra şefi Can Okan ve sanatçı performansları etkileyiciydi. 

Aida'nın konusu, eski Mısır’da Firavunlar çağında Teb ve Menfis kentlerinde geçer. Mısır Firavunu (bas) Habeşistan ile savaş halindedir. Mısır ordusunun genç kumandanı Ramades (tenor), Habeş kralının kızı genç ve güzel Aida’ya (soprano) âşıktır, ancak onun kimliğini bilmemektedir. Habeş kralı Amanasro (bariton) Teb kentine saldırınca Ramades komutasındaki Mısır ordusu karşı koymaya hazırlanır. Üzüntü içinde olan Aida gibi firavunun kızı Amneris de (mezzo soprano) Ramades’e âşıktır ve ona zaferle dönmesi çağrısında bulunur.
Zafer Korosu' nda (operanın 2. perdesi 2. sahnesinde), Teb kentinin surları dışındaki büyük yolda Firavun, kızı Amneris ve yanındaki esir Aida, saraylılar ve diğer esirler toplanır. Zafer kazanmış olan Mısır ordusu halk tarafından büyük coşkuyla zafer marşıyla karşılanırken Tanrı İsis, Mısır ve Firavun övülür: “Mısır’a ve onu koruyan İsis’e zafer”. Bu zafer sahnesi için Verdi, normal orkestra trompetinden daha uzun bir trompet kullanmış ve bu çalgıya “Aida trompetié” adı verilmiştir. Partisyonda ise toplamda altı trompet yer alır.
2. perdenin 2. sahnesindeki görkemli zafer bölümünden sonra ise bir bale sahnesi yer alır. Son olarak doğu tarzı müzikle kızların çekici dansı izlenir, daha sonra zafer marşı tekrarlanarak en son olarak sahneye zafer kazanmış kumandan Ramades girer. Radames başarısının karşılığı olarak tutsakların bağışlanmasını ister. Firavun bu isteği kabul eder ve kızı Amneris ile evleneceğini de ekler. Radames asıl sevdiği Aida ile Nil kıyısında buluşacaktır. Amonasro kızının gizli aşkını öğrenmiştir, kendi yararına kullanmak niyetindedir. Aida Radames’e kaçmayı önerir, hangi yoldan gidebileceklerini sorar, komutan askeri bir sır olan geçidin adını söyler. Amonasro kendisi için gerekli olan bu adı duymuş, fakat tapınaktan dönen Amneris ve başrahip de olayı görmüşlerdir. Ramades kılıcını başrahibe teslim eder. Mahkeme, komutanı vatana ihanetle suçlamaktadır. Amneris sevdiği adamı kurtarmak için evlenme şartını tekrarlar, Radames kabul etmez, diri diri gömülmeye mahkum olur. Genç komutan yer altındaki mezarında sevdiğini düşünürken onu birden karşısında görür. Aida kaçmamış, onunla birlikte ölmek istemiştir.

Operaya ilgi duyanlar için eşsiz bir deneyim olacağını söyleyebilirim.

Yalnızlığım

Ne kahraman ne cesur, ne güzel çocuklarız, her yeni günü ümitle nasıl kucaklıyoruz.. Birimizin hepimiz, hepimizin birimiz için olduğu; her nasihate bitse de gitsek, her kıza baksa da sevsek, kıl olduklarımıza değse de dövsek dediğimiz; Ne karnımızın ne ruhumuzun doyduğu yıllar. Kanımızın deli aktığı, gidilmeyecek yol, girilmeyecek kavganın olmadığı, hani şu dünyayı cesaret ve delikanlılık filtresi ile gördüğümüz zamanlar. Ankara ayazında tek ceketle kışı bitirdiğimiz, cebimizin para, boynumuzun kravat görmediği, otobüse atacak bilet bulamayıp, Altındağ' dan Tandoğan' a yürüdüğümüz, bir simidi üçe bölüp, büyük parçayı dosta verdiğimiz zamanlar.

Okula servisle gelenler, kantinden sosisli yiyenler, kulaklarında walkman, ayaklarında bot, sırtlarında kaban olanlarla ayrı dünyaların öğrencileriyiz. Onlara bulaşmıyoruz, teğet geçiyoruz hayatlarından. Bizler ötekileriz, sınıfta en arkada, sınavda en sonda, her olayda ilk şüpheli, velisi olmayan ve müsamerelerde hayalet olanlarız: Özgür, Suat ve ben. İnadına mutluyuz. Hiç ayrılmayacağımıza, birbirimizi hiç satmayacağımıza, birlikte yaşlanacağımıza dair sözler veriyoruz, antlar içiyoruz, kan kardeşi oluyoruz. Küçük yaşımızda hayata, önümüze koyduğu tüm zorluklarla alay ederek meydan okuyoruz. Kar yağsın istiyoruz, hep yağmur yağsın, gök gürlesin, göller buz tutsun, üşümeyiz biz birlikteyken. En sevdiğimiz şey hayaller kurmak. Kurduğumuz düşlerle çarpıyor yüreğimiz. Piyango bize çıksın, başka ülkelere gidelim, okula helikopterle inelim... Okuduğumuz bir yazıyı motto yapıyoruz: 'Varlık yokluktur, yokluk da varlık. Ne kadar az şeye sahipsen o kadar özgürsün.' Soğuk bir gerçekliğin içinde sıcacık hayallerimizle birbirimizin umut taciri olmayı seviyoruz.

Zaman geçiyor, ilk yamuğu ben yapıyorum. Ötekilerden birine, dönem ortasında sınıfa gelen İpek' e aşık oluyorum. Ama ne aşk... Başlarda eğlenceli bir farklılık olarak gördüğüm ve yandıkça körüklediğim bu ateş, bir süre sonra istilacı bir devlet gibi içime yerleşiyor. Direnmiyorum, varlığımı varlığına armağan ediyorum. Ona bağlı bir sömürgeyim artık, tüm özerkliğimi yitiriyorum. Hoca, iki nokta arasındaki en kısa yol diyor, İpek'le aramızdaki mesafeyi düşünüyorum. Koordinat sistemimin merkezinde O var. Serbest düşüş yapan cisimler, aşk acısıyla kendimi boşluğa bırakma isteği uyandırıyor. Demografik örneklemler İpek' ten ibaret. Sınıfta en hızlı ben tepkimeye giriyorum çünkü damarlarımda kan yerine yakıcı başka bir sıvı dolaşıyor. Tüm iç acılarımın toplamı İpek ediyor, içim çok acıyor çünkü.

Rüyalarımda İpek var. Yüksek bir tepede yan yana oturmuş denizi izliyoruz, uyanıyorum. Karda el ele yürüyoruz, ardımızda izler bırakarak, uyanıyorum. Yağmurdan gülüşerek kaçıp bir saçağın altına saklanıyoruz, uyanıyorum. Sonbahar yapraklarını konfeti gibi üzerine yağdırıyoruz, uyanıyorum. Düşlerimi, hislerimi kimselere söyleyemiyorum.

Bir gün okul genelindeki sınav için öğretmen yer değişikliği yapıyor. İpek' le yan yana düşüyoruz. Kendimi batan bir balıkçı teknesinde kovanın içinde bekleyen canlı lüferler kadar şanslı hissediyorum. Evrende kapladığımız alanın uzay zaman düzlemindeki yakınlığı beni sarhoş ediyor, başımı döndürüyor. Tüm sınav boyunca çaktırmadan etrafa saçtığı koku moleküllerini yakalamaya çalışıyorum. İlkbahar gibi kokuyor.

Bana hem çok yakın hem de gökyüzündeki yıldızlar kadar uzak ve erişilmez olan ve mutluluktan çok acı veren bu şeyle artık baş edemiyorum. Anlatacağım, anlatmazsam çıldıracağım. Özgür ve Suat' a anlatabilirim ama beni anlayamazlar gibi geliyor, onlar da en az İpek kadar uzak görünüyorlar o an. Aslında farkındalar bir şeylerin ters gittiğinden ama sorduklarında her şeyi bir refleks gibi inkar ediyorum. Umursamazca omzumu silkiyorum, hafif yandan dudağımı büküp gülüyorum, saçmalamayın olum diyorum, ne derdim olacak, inanıp inanmadıklarına emin olamıyorum. Bir derdim olduğunu düşünüyorlar.

Bir gün İpek okula gelmiyor. Ara sıra olur bu, çok zor geçer o gün, hatta bir keresinde iki gün gelmemişti, dünyanın güneşin çevresinde belki defalarca kez döndüğünü düşünmüştüm. Ertesi gün de gelmiyor, üç gün, dört gün.. O hafta hiç gelmiyor İpek. Yoklamalarda 'yok' diyorlar ona. Kahroluyorum. Oysa ben onu görebilmek için kırk derece ateşle bile geliyorum okula. O hafta sonu geçmiyor, geçmek bilmiyor. Pazartesi İstiklal Marşı' nda yine yok, sınıfta da yok. Hayal kırıklığım tarif edilemez ölçüde...

Sınıfa giremiyorum, bakıyorum sırası boş, kapıdan hızla geri dönüyorum, çıkıyorum okuldan, ne yapacağımı bilmeden. Suat ve Özgür peşimdeler. İpek diyorum, İpek yok, İpek niye gelmemiş?

Biliyorlar... İpek' in babasının çok borcu varmış, kendini asmış, annesi de üç çocuğunu alıp, köyüne Fatsa' ya dönmüş. Koskocaman bir meteor dünyaya çarpsın ve insanlığa dair ne varsa sonsuza dek evrenden silinsin istiyorum. İpek yoksa hiçbir şey olmasın. Sorarım size, hayatınızda kaç kez nabzınızı bulamadınız? Yokluğuyla birlikte her şeyimi kaybediyorum. Nabzım da dahil...

Melankolinin dibini boyluyorum sonraki günlerde... Biliyorum, hatıraları eksildikçe içimde, gökyüzü de azalacak onunla birlikte. Yıldız kaysın da İpek' i dileyeyim diye bakmayacağım artık geceleri yukarılara eskisi gibi. Aynı günü bin kez düşünüp, burçları okumayacağım bir daha. Bir uçak geçerken nereye gidiyor diye düşünmeyeceğim, sonbahar yapraklarına hüzünlenip, yazın denize, kışın yağan kara hayran kalmayacağım. Şarkılar onu söylemeyecek biliyorum. Hayallerim susacak, umutlu cümlelerim bitecek, ışıltılı tutkulu gözlerim sönecek. Dolunayı, ilk cemreyi umursamayacağım. Ellerimi bir türlü ısıtamayacağım. Yalnızlığım büyüyecek büyüyecek, Özgür ve Suat bile yabancı gelecek, hangi kalabalığa girsem yapayalnız hissedeceğim...

Not:Öykü kurgusal olup, görseller Wolfgang Lettl' e aittir.

Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü -AST

Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü-Ankara Sanat Tiyatrosu - 2 Perde - 1 Saat 40 Dakika

Yazan: Dario Fo - Çeviren: Füsun Demirel - Yönetmen: Hakan Güven

Nobel edebiyat ödüllü Dario Fo tarafından yazılan oyun, 1969'da Milano’da geçer. Duomo Meydanı yakınlarında bir bomba patlar ve 16 kişi yaşamını yitirir. Polis ve iktidar yanlısı bir kısım medya olayı “solcu anarşistlerin” eylemi olarak göstermek ister. Polis patlamadan anarşistleri sorumlu tutar ve Giuseppe Pinelli'yi gözaltına alır. Sorgudaki 3. günün sonunda Pinelli, sabah polis merkezi binasının önündeki kaldırımlar üzerinde ölü bulunur. Polis, sorgu sırasında anarşistin binanın beşinci katından “kaza sonucu” düştüğünü söyler. Bu sırada aynı binaya “akıllı bir deli” sorgulanmak üzere getirilmiştir… İşte emniyetteki olaylar böylece başlar. 

Oyunlarında her zaman yaşanmış olayları anlatan “tiyatro karikatürcüsü” Dario Fo, yine yaşanan bir olayı oyunlaştırırken; dramatik sorgu sahnelerinden, kara bir komedi yaratıyor.

Oynayanlar: Bülent Yıldıran-Mehmet Ulusoy-Nusret Çetinel--Aliye Bejan Çakmaklı

Dario Fo (d. 24 Mart 1926 Sangiano, - ö. 13 Ekim 2016, Milano), İtalyan oyun yazarı, tiyatro yönetmeni ve oyuncu. 1997 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazanmıştır. Oyunlarındaki temalar güncel sorunlara dayandığı için tiyatro karikatürcüsü, toplumsal ajitatör ve radikal palyaço olarak da nitelendirilen Fo, kariyerine küçük kabare ve tiyatrolar için yergili revüler yazan bir metin yazarına yardım ederek başlamıştır. Oyuncu Franca Rame ile evlendikten sonra, 1959'da Rame ile birlikte Dario Fo - France Rame Topluluğu'nu kurmuştur. İkili "Canzonissima" adlı televizyon programında sundukları komik skeçlerle kısa sürede tanınmış, zamanla siyasal bir ajit-prop tiyatrosu geliştirmişlerdir. İkilinin oyunları temelde "Commedia dell'Arte" geleneğine dayanmaktadır ve tarzları Fo'nun deyişiyle "resmi olmayan solculuk"la kaynaşmıştı. İkili daha sonra, 1968'de İtalyan Komünist Partisi'yle bağları olan Yeni Sahne adlı bir başka topluluk kurmuştur. 1970'te ise Halk Tiyatrosu Topluluğu ile fabrika, park, spor alanı gibi halkın toplu olarak bulunduğu yerleri dolaşmaya başlamışlardır. Morte Accidentale di un Anarchico (1974; Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü, 1990) ve Non si paga, non si paga! (1974; Ödemiyoruz, Ödeyemeyeceğiz!) gibi oyunları çok tutulmuştur.

AST' nin bu sezon oyunu olan 'Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü', Türkiye’de ilk kez 2003 yılında İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından sahneye konulmuş ve sekiz sene sahnede kalmış. 2012 yılında ise İlham Yazar rejisi ile Eskişehir Şehir Tiyatroları tarafından sahnelenmiş. Farklı pek çok topluluk tarafından da yorumlanan bu oyunu ben de AST' ndan izleme şansı buldum.

İzmir Caddesi' nden Ihlamur Sokak tarafına ilerlerseniz hemen sağda bulunan 1963 yılından bu yana perdelerini açmaya devam eden ve en eski özel tiyatrolarımızdan biri olan Ankara Sanat Tiyatrosu' nu görebilirsiniz. İçeri girip merdivenleri indiğinizde ise güzel kafesi ile sizleri bekleyen sıcacık atmosferli bir ortama ulaşırsınız. Burada kitabınızı okuyarak bir şeyler içebilir ya da yiyebilirsiniz. Ben genellikle AST oyunlarına biraz erken gelip kafeterya kısmında zaman geçirmeyi seviyorum.   

Metinde suçluluğu kesin olmayan Pinelli' nin sorgu sırasındaki ölümü ile ilgili dosya kapanmak üzereyken, kılıktan kılığa giren bir delinin, emniyete sorgulanmak üzere gelip, bir şekilde kendisini dosyayı sorgulamak üzere gönderilen bir yargıç olarak tanıtması ile olaylar başlar. Ve deli yargıç tarafından sorgulanan polislerin ifadeleri 'kaza sonucu ölüm' den cinayete uzanan bir yolda ilerler. Metnin gerçek bir olaydan yola çıkarak yazılmış olması ise beni hiç şaşırtmadı doğrusu. Politik güldürülerde çok önemli olan, siyasi mesaj ve komedi unsurları arasındaki o ince denge öylesine ustaca yakalanmış ki Dario Fo' ya hayran kalmamak olanaksız. Tabi reji de boş durmamış ve güncel gündem göndermelerini metne üslubunca yedirmiş.

Artık AST dediğimizde aklımıza gelen usta oyuncular birbirlerine o kadar alışmışlar ki bu oyunda da bunu net olarak gözlemleyebiliyoruz. Tabi genç oyuncuları da ekibe dahil etmek gerekiyor. Kesinlikle çok başarılı oyunculuklar izlediğimizi Bülent Yıldıran' ın 'deli' rolünün üstesinden fazlasıyla gelebildiğini, Mehmet Ulusoy ve Nusret Çetinel' in performanslarının başarılı olduğunu söyleyebiliriz. Çağlar Deniz de komiser rolü ile oldukça inandırıcıydı. 

Kostümlerde seçilen siyah renkteki giysilerin kir pas içinde oluşu ile anlatılmak istenenin zihinlerde oluştuğunu düşünüyorum. Dekor, ışık ve müzik için de genel anlamda sorun göremediğimi ekleyerek AST' yi bu yeni oyunları için tebrik ediyorum. İyi ki varlar, hep olsunlar...

İzlediğim diğer AST Oyunları:

Beni Bekleme

Ödenmeyecek Ödemiyoruz

Selamün Kavlen Karakolu